the stardust - memory project

Është e vështirë të rrëfesh për Mitrovicën por njëkohësisht edhe bukur! Sepse ajo është një gur i çmuar i cili jeton në ne duke na përkujtuar çdo moment të jetës tonë çdo buzëqeshje, hare por edhe lotët e përjetuar. Mitrovica është qytet hero. Qytet mbi të cilin kanë kaluar të gjitha të këqijat e kësaj bote, por ajo ka gjetë fuqi magjepëse t’i largoj larg prej nesh. Imagjinoj se ndoshta lumejt e këtij qyteti patën forcë të ballafaqohen me fortunat e ndryshme dhe njëkohësisht ta ruajnë rërën e tij, që të qëndroj edhe dëshmoj heroizmin e kohës se kaluar . I mahnitur me energji dhe vullnet magjik, që motivon të arrihet çfarëdo qëllimi, me shpresë se ajo dehje s'më lëshon kurrë. Ai vullnet e di mirë që do ta zbuloj lumin Lushta, i cili padrejtësisht qëndron i ngujuar nën betonin e së kaluarës . Ai vullnet e di mirë se do ta bashkojë stacionin e trenit me stacionin e autobusave në një vend. Dhe ai vullnet e di mirë se do ta bëjë Mitrovicën një. Vetëm se atij vullneti e asaj energjie duhet t’i shtohet edhe shumë dashuri e cila na nevojitet kurrë ma shumë se sot!
Teksti nga Ahmed Shehu

It is hard to recount on Mitrovica, but beautiful at the same time! Because she is a precious gem that resides in us while reminding us of every moment of our lives, of every smile, happiness, and the tears that we experienced. Mitrovica is a heroic city. A city that has undergone all the evil of this world and yet it found incredible power to remove it from us. I imagine that the rivers of this city had the strength to confront various storms and at the same time keep the sand, for it to stay and prove the heroism of the times by gone. Bemused with the energy and the magical will that motivates the completion of every purpose, hoping that this exhilaration will never let go of me. That will knows well enough that it will uncover the river Lushta, which has been trapped unjustly under the cement of the past. That will knows well enough that it will put together the train station with the bus station. And that will knows well enough that it will unite Mitrovica. It is just that more love has to be added to that will and that energy, love that is needed more than ever!
Text by Ahmed Shehu

Ky është tregim mbi Ali Atiçin (1878-1955) i cili ka qenë farkatar i njohur i asaj kohe, rruga ku punonte është bërë adresë jo-zyrtare dhe vendi i takimeve ''Farkatari i kejit të Ibrit''. Ka qenë punë e rëndë. Për gjithë ata që shikonin tërë këtë punë ndoshta u dukej si një kovatje e thjeshtë por kjo në esencë ka qenë një luftë e vërtetë në mes të kullës dhe çelikut e skuqur në njërën anë dhe çekanit i cili ka fuqi, vullnetin dhe njetin e vet . Është bukuri të shikohet kjo luftë . ''Thuhet që nuk është bukuria në vendodhjen por në syrin qe e shikon dhe e pëlqen''. Pasardhësit e Ali Atiçit e shikonin rregullisht gjyshin e tyre dhe ndëgjonin ato zëra dhe ritme në procesin e punës duke shpresuar që edhe ata një ditë do ta marrin çekanin në dorë. Por jeta e bon të vetën! Ata nuk arritën të bëhen farkatarë por merren me muzikë dhe besojnë se mbeten pranë zërave dhe ritmeve të bindur se prirjen për muzikë e ritme i kanë trashëguar nga zërat e punës së mrekullushme të gjyshit. Kanë qenë këto kohët e bukura. Familja Atiçi mendon se Aliu nuk ka qenë vetëm farkatar por mendojnë se ka qenë në të njëjten kohë edhe artist. Por pa marrë parasysh a ka qenë artist në punën e tij, apo jo, janë të sigurt se ka qenë njeri që ka shënuar kohën e asaj periudhe.
Teksti nga Ahmed Shehu

This is the story of Ali Atiçi (1878-1955) who was a well know blacksmith of his time. The street where he worked has become the non-official address and meeting point known as “The Blacksmith of the Ibar Quay”. It was a hard job. For all those watching, all this work, it might have looked like a simple forging but in the essence, it was a true fight between the anvil and the reddened steel on one side and the hammer that has its power, will and intention. It is beautiful to watch this fight. “They say that the beauty is in the eye of the beholder and the one that takes a liking”. Ali Atiçi’s descendants watched their grandfather regularly and listened to the sounds and rhythms of the work process, hoping that one day they could hold the hammer in their hands. But life has its plans! They could not become blacksmiths. Instead, they make music and believe they are staying close to the sounds and rhythms, convinced that they got their musical ear from the sounds of the marvellous work of their grandfather. These were the beautiful times. The Atiçi family thinks that Ali wasn’t just a blacksmith but that he was an artist altogether. Nonetheless, whether he was an artist at his work or not, they are sure that he was someone who marked the period of that time.
Text by Ahmed Shehu

Njëherë e njëkohë në një qytet të vogël u lind një vajzë me sy të kaltër, në një familje që kishte dy nëna e një baba. Në atë botë martesat bigame ishin krejt të zakonshme, dhe dy nënat jetonin në paqe e me shumë respekt për njëra tjetrën. Vajza e vogël rritej pa zë në një familje të zhurmshme në atë botë kur koha ishte e ngadalët e sillej e pshtillej nëpër dhomat ku nënat ushqenin, thurrnin, qepnin, kujdesesishin për burrin e tyre, prisnin mysafirë, thanin rroba nën pullaz ku thahej mishi e perimet. Në kohë të ngadaltë, vajza rritej e bashkë me të edhe bukuria e saj që kishte filluar të merrte nam nëpër lagjet me kalldrëm. Ajo kohën e saj të preferuar e kalonte me miken mbi drurin, sipër lumit që e ishte afër shtëpisë. Një ditë, atypari kaloi një zotëri me kapele dhe pëlqeu vajzën sykaltroshe. Zotëriu që ishte dhjetë vite më i madh se ajo në moshë, u magjeps nga bukuria e saj dhe që nga ajo kohë, për dy vite rresht, e kërkoi dorën e saj për martesë. Në kohën kur ajo u bë gjashtëmbëdhjetë vjeçe vajza u bë nuse, e nusja u bë grua dhe gruaja solli në këtë botë katër frymë të njoma. Koha tani ikte shumë shpejtë, për gruan e re me duar plot, me ushqime, kërkesa, përqafime, e rrëmujë dhomash nga loja e fëmijëve të saj. Në një ditë ajo nuk u ndje mirë, por e morri vetën e vazhdoi rutinën e saj. Kaloi pak kohë dhe plogështia iu kthye pas, por prapë obligimet prej një nëne të re me një tufë prej katër fëmijësh nuk e lanë të pushonte. Dhe pas ca kohësh ajo filloi të ishte edhe më keq... dhe në një ditë me re, kur era fryente e shiu nuk po shpërthente dot, ajo u shtri në shtrat për të mos u zgjuar më. Koha ndaloi për të, kur ajo ishte vetëm njëzet e shtatë vjeçe. Zonja Florie Ponosheci Dobroshi ndaloi së frymuari, duke lënë pas një vajzë nëntë vjeçe, me tre vëllezërit e saj (gjashtë, katër dhe dy vjeç). Ajo nuk pati mjaftë kohë në këtë botë, e kohë me të nuk patën as fëmijët e saj. Mungesa e saj ishte gravuar në shpirtat e tyre, në secilin cep të shtëpisë, në secilën lagje të qytetit. Malli i madh i mungesës së saj për të gjithë, bënë që zotriu me kapelë të shpërngulej për në qytetin e Mitrovicës, për të filluar nga e para. Në Mitrovicë, fëmijët e saj u rritën, u bënë gra e burra, nëna e baba, gjyshër e gjyshe… dhe drita e nënës së tyre u pëjetësua në vajzat e djemtë, në mbesat e nipat që u shtuan nga shkëndijë e shpirtit të saj…
Teksti nga Nora Prekazi Hoti

Once upon a time, in a small town, a blue-eyed girl was born to a family which had two mothers and one father. In those times, bigamous marriages were completely common, and the two mothers lived in peace with lots of respect for each other. The little girl was growing silently in a noisy family, in that world where time moved slow and swirled through the rooms in which mothers were feeding, weaving, sewing, taking care of their husband, hosting guests, drying clothes under the roof where meat and vegetables are dried. In the slow times, the girl and so did her beauty which was getting a reputation in the cobbled neighbourhoods. She spent her favourite times with her friend, above the river nearby her house. One day, a gentleman with a hat passed by and took a liking to the blue-eyed girl. The gentleman was ten years older than the girl, he was captivated by her beauty from that day, and for two years in a row, he asked for her hand in marriage. At the age of sixteen the girl became a bride, the bride became a woman, and the woman brought to life four young lives. Time was flying by now, for the young woman whose hands were full, with meals, demands, embraces, and messy rooms from her children’s games. One day she did not feel well, but she retook herself and continued her routine. A little time went by and her weariness came back, but again her duties of a young mother with a bundle of four children did not let her rest. And after a while, she began to feel worse…and on a cloudy day, when the wind was blowing and the rain wouldn’t set off, she lay on the bed only to never rise again. Time stopped for her when she was only twenty-seven years old. Mrs Florie Ponosheci Dobroshi stopped breathing while leaving behind her nine-year-old daughter with her three brothers (six, four and two years old). She did not have much time in this world; neither did her children have time with her. Her absence was engraved in their souls, in each corner of the house, in each neighbourhood of the town. The longing for her by everyone made the gentleman with the hat move to the city of Mitrovica for a fresh start. In Mitrovica, her children grew, became women and men, mothers and fathers, grandfathers and grandmothers…and the light of their mother was embodied in the daughters and sons, in the nieces and nephews that grew from the sparkles of her soul…
Text by Nora Prekazi Hoti

Kjo është saga mbi Ismet Tirkin, i lindur në vitin 1939, ish-portieri i "K.F. Trepça" e pastaj edhe refer i njohur i ligave të Kosovës në periudhën 1980-1990. Ka qenë njëri nga referët më të famshëm të asaj kohe i cili barti moton: Duhet ta doni atë që bëni sepse vetëm dashuria është ajo e cila lëviz dhe inicon gjithçka dhe pastaj nuk ekzistojnë caqe të paarritëshme. Referi nuk ka fansa ai duhet me qenë i pavarun dhe asgjë nuk duhet të ndikoj mbi të, pos drejtësisë dhe rregullave. Ismet Tirki nuk ka ditë për numrin e treningjeve as per shiun, erën, dëborën dhe ato askush nuk ia numronte, por çdo gabim eventual kursesi nuk do ti falej. E dinte këtë Ismeti! Edhe pse kujdesej që gjithçka të shkonte mbarë e në rregull, përjetoj në karieren e vet edhe momente kur është dashtë me lëshu terenin me vrap duke kaluar fushat me misër dhe sërnishtë për të mbrri në shtëpi i ndjekur nga fansat e furishëm dhe të paknaqur me vendimin e Ismetit. Por drejtëkëndshat magjik e kanë një mrekulli në vete, për Ismetin kanë qenë shtëpi dhe strehim i dytë. Ajo që mbetet shpërblimi më i madh është kur lojtari në fund të lojës të afrohet dhe të falemnderohet për referimin e mirë dhe korrekt. Referi nuk është diçka qe krijohet rastësisht. Referimi është një zgjedhje e mbrendshme. Referimi është epsh ndaj drejtësisë. Referimi është besimi në rregulla dhe drejtësi. Ismet Tirki ka besuar në të dyjat dhe këto kanë qenë rregullat e tij të lojës!
Teksti nga Ahmed Shehu

This is the tale of Ismet Tirki, born in 1939, former goalkeeper of “F.C. Trepça” and later well-known referee of Kosovo’s leagues from 1980 to 1990. He was one of the most popular referees of that time who had this motto: You have to love what you do, for it is love that moves and initiates everything, after that, there are no unreachable goals. The referee has no fans, he has to be independent, and nothing should influence him except for justice and the rules. Ismet Tirki was unconcerned of the number of trainings, the rain, the win or the snow, and no one was keeping track of those things however, any eventual error would be unforgivable. Ismet was aware of this! Even though he would take care that everything goes right and accordingly, yet he experienced some moments in his career where he had to leave the field rapidly and run through corn and scorched fields to reach his home while followed by furious and unhappy fans who did not like his decisions. But the magical rectangles entail a miracle in them, for Ismet, they have been his second home and shelter. What is left as the greatest reward is when one of the players approaches you and thanks you for your righteous and correct reffing. A referee is not something that is created by chance. Reffing is an internal choice. Reffing is lust for justice. Reffing is believing in rules and justice. Ismet Tirki believed in both, and these have been his rules of the game!
Text by Ahmed Shehu

Në qytetin e minierave zanati i dokumentimit përmes imazheve u zhvillua shumë rastësisht. Ishte krejt e zakonshme që familjet lokale të karakterizoheshin për mikpritjen, sidomos për të huajt. E të tillë ishin edhe familja Zymi, që i bënë konak një fotografi anglez që kalonte andej pari për ta përjetësuar qytetin e minatorëve në fotografi. Si shenjë falenderimi për mikpritjen ai i dhuroi Xhemajlit dhe të vllaut të tij Shaqirit një aparat. Ky aparat fotografik do të shërbente si inspirim i një serie të gjerë punësh në dobi të komunitetit të Mitrovicës, duke dokumentuar shumë fryma e lagje, shumë zhvillime e ngjarje në qytet. Ky objekt çoi drejt hapjes së studios së parë të fotografisë të quajtur “Foto Atelie” e që më vonë mori emrin e familjes duke u shndërruar në “Foto Zymi”. Myzejene Zymi, vajzë e vetme e familjes së saj nga Vushtrria, martohet me Shaqirin kur ai ishte profesor në gjimnaz dhe njëherit fotograf. Ajo e kishte shumë për qejf ta përcillte nga afër punën e tij, si dhe ta ndihmonte më shumë zell atë kryesisht me procesin e editimit të fotove bardhë e zi, sipas kërkesave edhe duke ngjyrosur mbi to. Pas vdekjes së Shaqirit, zejen e fotografisë e vazhdoi vet ajo. Madje, zeja e fotografisë i shërbeu që të gjeneronte të hyra në mënyrë që t’i rriste pesë fëmijët e saj jetim. Detyrimisht, kjo punë e pandashme e bënte atë fotografën e parë grua në Mitrovicë. Në vitet e ’70-ta, një nga vajzat e saj sëmuret, e më pas ndërron jetë. E që nga ajo kohë Myzejeneja vishej vetem në të zezë, dhe nuk pranonte të ishte subjekt i ndonjë fotografimi. Kjo fotografi është një ndër imazhet e rralla të gruas që kultivoi artin e fotografisë, e në anën tjetër ndaloi së bëri fotografi vetes.
Teksti nga Nora Prekazi Hoti

In the city of mines, the craft of documentation through images was developed very randomly. It was all so common for the local families to be distinguished of their hospitality, especially towards foreigners. That kind of family was also the Zymi family that hosted an English photographer who was passing by in order to immortalize the city of miners in photographs. As a token of gratitude for the hospitality, he gave Xhemajl and his brother Shaqir a camera. This camera would serve as an inspiration to a wide series of works and to the benefit of the community in Mitrovica, by documenting many people and neighbourhoods, many developments of the city. This object led to the opening of the first photography studio called “Foto Atelie”, which later took the family name and thus became “Foto Zymi”. Myzejene Zymi, the only daughter of her family that came from Vushtrri, married Shaqir while he was a professor at the gymnasium and a photographer at the same time. She liked observing his work closely, and helping him zealously mainly with the editing process of the black and white photographs, according to the requests also painting on them. After Shaqir passed away, she continued the craft of photography herself. This craft even helped her generate income so that she can raise her five orphaned children. Consequently, this inherent job makes her the first female photographer in Mitrovica. In the ‘70s, one of her daughters got ill and passed away after. From that time Myzejene always wears black and refuses to be the subject of any photo shooting. This photograph is one of the rare images of a woman who cultivated the art of photography, and on the other hand, stopped taking pictures of her.
Text by Nora Prekazi Hoti

Ahmed Shehu jeton në Mitrovicë, dhe kohë pas kohe shkruan diçka për t’u bërë mundësisht dëshmitar aktiv i kohës. Me dëshirë që të shkruaj pak e të thotë sa ma shumë dhe me vetëm një qëllim, të përmirësoj vetën dhe eventualisht të tjerët.

Ahmed Shehu lives in Mitrovica, and from time to time, writes something to become, possibly, an active witness of time. With the desire to say a lot in a few words, and with one purpose, to better himself and eventually others.

Nora Prekazi Hoti, e lindur në Mitrovicë (1986) kreu Fakultetin e Etnologjisë në kuadër të Fakultetit Filozofik në Universitetin e Prishtinës. Ajo përfundoj studimet MA për Etnologji në kuadër të Institutit të Antropologjisë dhe Studimeve të Artit në Tiranë, Shqipëri. Ajo poashtu ishte pjesë e studimeve të Muzeologjisë në Graduate Program in Historic Preservation në School of Design,University of Pennsylvania, Philladelphia USA. Znj. Prekazi Hoti ka mbi 9 vite punë si kuratore e etnologjisë në Muzeun e Qytetit të Mitrovicës, si dhe njëkohësisht është themeluese dhe udhëheqëse e Fondacionit Dhemetra në Mitrovicë, si dhe Drejtoreshë e Festivalit të Letërsisë Zana në Mitrovicë. Njëherit Nora është aktiviste e kauzave shoqërore dhe poete.

Nora Prekazi Hoti, born in Mitrovica (1986) graduated from the Faculty of Ethology within of the Faculty of Philosophy at the University of Prishtina. She completed her MA studies in Ethnology within the Institute of Anthropology and Art Studies in Tirana, Albania. She was also a short time scholar of the Museology studies in the Graduate Program in Historic Preservation at the School of Design, University of Pennsylvania, Philadelphia USA. Mrs Prekazi Hoti has over 9 years of experience as an ethnology curator at the Museum of the City of Mitrovica and is also the founder and leader of the Dhemetra Foundation in Mitrovica, as well as the Director of the Zana Literature Festival in Mitrovica. Nora is also a social activist and poet.

All translations from albanian into english by Mevlude Skuroshi